تفسیرِ نماد ، بسیار متنوع و گونه گون است و هرکسی می تواند برداشت خاص خود را داشته باشد ولی در طول زمان برخی نمادها و سمبل ها در مفهوم خاصی تثبیت و پذیرفته شده و به حوزه تخصصی نمادشناسی راه یافته بهمن دلیل آرم ، نشانه ، سمبل و یا لوگو نخستین نمادِ معرفِ سازمان ، موسسه ،کشور و یا هر مولفه جاندار و بی جان دیگری است که موقعیت مولفه ی مذکور را به نمایش می گذارد ، لذا این نکته در انتخاب نماد " اراک شناسی " از اهمیت بسیاری برخوردار بوده و لذا با بررسی های بسیار و با مشورت برخی از اهالی فکروفرهنگ و پژوهشگران برجسته ، پازن/پازن(بزکوهی) که بوفور در سنگ نگاره های دیرینِ سرزمین آفتاب دیده می شود و بجهت فراوانی در سرزمین خورشید بویژه منطقه حفاظت شده هفتاد قله بعنوان نماد حیات وحش استان شناخته می شود بعنوان نماد این موسسه انتخاب و به رنگ فیروزه ای تزئین گردید که نگاهی رو به جلو و سمت راست دارد و نماد IYI بهمراه یک بوته در نیم تنه پائین و بته جقه و بوته ای دیگر درنیم تنه بالا( پناه شاخ های پازن) برگزیده شد که تفسیر هریک از این ۷ نشانه بشرح زیر می باشد :
۱.عدد ۷:
از زمان‌های بسیار دور و کهن ، عدد ۷ در میان اعداد از اهمیت خاصی برخوردار بوده و مورد عنایت اقوام مختلف جهان بویژه اقوام شرقی قرار گرفته و نماد و نشانه‌ای از یک نظم کامل است که ، ۷ سین نوروز ، ۷ خان رستم و اسفندیار ، ۷ بار طواف کعبه، ۷ بار رمی جمرات، ۷ بار سعی بین مروه و صفا، ۷ تکبیر و ۷ تهلیل ، ۷ شهر عشق و سلوک مولوی و عطار، ۷ سال قحطی و ۷ سال فراوانی، ۷ طبقه زمین و آسمان، ۷ کره و ۷ دریا، عجایب ۷گانه، ۷ روز هفته و... همه و همه ریشه در تقدس و دیرینگی عدد ۷ دارد.
۲.پاژن(پازن):
از منظر نماد شناسی بزکوهی نشان دهنده ی سرزمینِ فراوانی نعمت ، فرشته ناجی( مشی و مشیانه) ، نماد قدمت و دیرینگی ،آب خواهی ، محافظت ، زایندگی و برکت است.
۳.رنگ فیروزه ای:
آرامشی که رنگ فیروزه ای ایجاد می کند ثبات و سکونِ بیشتری را تداعی و خستگی را از ذهن می زداید و باعث ایجاد نشاط می گردد و علاقه مندان به این رنگ دارای نیروی جوانی و سرزندگی خاصی هستند .
همچنین فیروزه ای را نیز بواقع باید نزدیک ترین نور به رنگ آسمان دانست و از این رو نور فیروزه ای در ذهن ، احساس رها بودن را القا و آرامش فکری و ذهنی بهمراه دارد و رنگی است که به رشد معنوی انسان کمک می کند و بهمین جهت است که رنگ کاشی بکار رفته در معماری کهن و بویژه گنبدِ اغلبِ مساجد و اماکن مقدس به رنگ فیروزه ای است.
۴.روبه جلو و راست:
نظر باینکه رسالت بنیاد اراک شناسی بر پایه حرکت به سمت پیشرفت و تعالی سرزمین آفتاب است و بر پایه صداقت و راستی بنا نهاده شده ، لذا چشم انداز پازن در این نماد بسمت جلو و راست در این نماد به معنی شفافیت و راه روشنی است در مقابل رفتن به بیراهه و نیز راه کسانی است که خداوند به آنها نعمت کامیابی در دنیا و آخرت عطا فرموده است.
۵.نماد IYI:
این نماد که به فراوانی در سنگ نگاره های این سرزمین و بخصوص تیمره خمین مربوط به دو تا پنج هزار سال پیش از میلاد بوده و به نظر متخصصین خط میخی ، بهین زیبای(نیکو)مانا ترجمه شده و با معنی « همای سعادت » نزدیکی دارد.
۶.ساقه گُل :
گل ، یکی از شاهکارهای جهان هستی است که راز و رمز غریبی با خود دارد و گاهی شعرا ، گل را تصویری از آن یگانه معبود ازلی می دانند و در اینجا نماد کشاورزی است که تاریخی دیرین در این سرزمین دارد.
۷.بته‌جِقّه:
نقش سرو واژگون نشانه ایران و ایرانیان است و درتاریخ هنرهای سنتی همیشه مورد توجه بوده و در تزیین انواع صنایع دستی بویژه پارچه، قالی، گلیم، کاشی ، سفال، شال بافی ، نساجی، خاتم، تشعیر و زربافی در اندازه‌ها و اشکال گوناگون سهم زیادی داشته و در اینجا نمادی است از فرش و قدمت تاریخی فرش ساروق اراک.
از زمان‌های بسیار دور و کهن، عدد ۷ در میان اعداد از اهمیت خاصی برخوردار بوده و مورد عنایت اقوام مختلف جهان بویژه اقوام شرقی قرار گرفته و نماد و نشانه‌ای از یک نظم کامل است که ، ۷ سین نوروز ، ۷ خان رستم و اسفندیار ، ۷ بار طواف کعبه، ۷ بار رمی جمرات، ۷ بار سعی بین مروه و صفا، ۷ تکبیر و ۷ تهلیل ، ۷ شهر عشق و سلوک مولوی و عطار، ۷ سال قحطی و ۷ سال فراوانی، ۷ طبقه زمین و آسمان، ۷ کره و ۷ دریا، عجایب ۷گانه، ۷ روز هفته و... همه و همه ریشه در پیشینه و دیرینگی عدد ۷ دارد.
از منظر نماد شناسی بزکوهی نشان دهنده ی سرزمینِ فراوانی نعمت ،فرشته ناجی( مشی و مشیانه) ،نماد قدمت و دیرینگی ،آب خواهی ،محافظت ،زایندگی و برکت است.
آرامشی که رنگ فیروزه ای ایجاد می کند ثبات و سکونِ بیشتری را تداعی و خستگی را از ذهن می زداید و باعث ایجاد نشاط می گردد و علاقه مندان به این رنگ دارای نیروی جوانی و سرزندگی خاصی هستند .
همچنین نور فیروزه ای را نیز به واقع باید نزدیک ترین نور به رنگ آسمان دانست و از این رو نور فیروزه ای در ذهن، احساس رها بودن را القا و آرامش فکری و ذهنی بهمراه دارد و رنگی است که به رشد معنوی انسان کمک می کند و بهمین جهت است که رنگ کاشی بکار رفته در معماری کهن و بویژه گنبدِ اغلبِ مساجد و اماکن مقدس به رنگ فیروزه ای است.
نظر باینکه رسالت بنیاد اراک شناسی کهن دیار بر پایه حرکت به سمت پیشرفت و تعالی سرزمین آفتاب است و بر پایه صداقت و راستی بنا نهاده شده ، لذا چشم انداز پازن در این نماد بسمت جلو و راست در این نماد به معنی شفافیت و راه روشنی است در مقابل رفتن به بیراهه و نیز راه کسانی است که خداوند به آنها نعمت کامیابی در دنیا و آخرت عطا فرموده است.
این نماد که به فراوانی در سنگ نگاره های این سرزمین و بخصوص تیمره خمین مربوط به دو تا پنج هزار سال پیش از میلاد بوده و به نظر متخصصین خط میخی بهین زیبای(نیکو)مانا ترجمه شده و با معنی « همای سعادت » نزدیکی دارد.
گل ،یکی از شاهکارهای جهان هستی است که راز و رمز غریبی با خود دارد و گاهی شعرا ، گل را تصویری از آن یگانه معبود ازلی می دانند و در اینجا نماد کشاورزی است که تاریخی دیرین در این سرزمین دارد.
نقش سرو واژگون نشانه ایران و ایرانیان است و درتاریخ هنرهای سنتی همیشه مورد توجه بوده و در تزیین انواع صنایع دستی بویژه پارچه،قالی، گلیم، کاشی ، سفال،شال بافی ، نساجی،خاتم، تشعیر و زربافی در اندازه‌ها و اشکال گوناگون سهم زیادی داشته و در اینجا نمادی است از فرش و قدمت تاریخی فرش ساروق اراک.
اوست نشسته در نظر من به کجا نظر کنم
اوست گرفته شهر دل من به کجا سفر برم
روزی که در پی سالها مطالعه ی تاریخ بعنوان علاقه مندی شخصی برآن شدیم تا پیگیر ثبت بنیاد اراک شناسی بشویم ، ناخود آگاه چنان یقینی حاصل شد که پیش از هر اقدامی تن خویش به پاکی آب شسته ، از خدای خویش یاری جستیم تا در این راه از هیچ تلاشی فروگذار نکنیم و هم از او خواستیم یارانی نصیب گرداند تا در چنین مسیر سنگلاخی همراهمان باشند و دل در گروه میهن عزیزمان ایران کوچک داشته باشند .
اگرچه فرآیند ثبت قانونی بنیاد اراک شناسی کهن دیار اندکی بطول انجامید ولی درنهایت و باعشق و صداقتی که در بین بود ۱۹ تیرماه ۹۸ خورشیدی موفق به ثبت بنیاداراکشناسی با شماره ۱۱۵۸ شدیم که خدای را بر این نعمت شاکر و سپاسگزاریم.